TERRORIST
Wat is de definitie van een terrorist/terrorisme?
'terrorist'.
ter·ro·rist (de; m/v/x; meervoud: terroristen)1iem. die zich schuldig maakt aan terrorisme
ter·ro·ris·me (het; o)1het onder druk zetten van een regering of bevolking door daden van terreur
Een commissie van de Verenigde Naties definieerde terrorisme als: "Het onrechtmatig en intentioneel veroorzaken van dood of lichamelijke verwondingen of ernstige schade aan eigendom wanneer het doel van het gedrag, door zijn aard of context, het intimideren van een bevolking is, of het dwingen van een overheid of een internationale organisatie om bepaalde handelingen te stellen of ervan af te zien." Problemen zijn evenwel gerezen over de toepasselijkheid van deze definitie op de militaire troepen van een Staat en op bevrijdingsbewegingen. Daarom is deze definitie niet door alle landen geaccepteerd en de onenigheid hierover draagt in hoge mate bij aan het feit dat er tot op heden geen antiterrorisme-verdrag is gesloten.
In het Nederlandse Wetboek van Strafrecht geeft artikel 83 de definitie van een terroristisch misdrijf waaronder wordt verstaan elk van de misdrijven die aldaar zijn opgenomen. Kenmerkend voor deze misdrijven is het “terroristisch oogmerk”. Dat oogmerk wordt in artikel 83a Sr gedefinieerd als “het oogmerk om de bevolking of een deel der bevolking van een land vrees aan te jagen dan wel een overheid of internationale organisatie te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden, dan wel de politieke, constitutionele, economische of sociale structuren van een land, of een internationale organisatie ernstig te ontwrichten of te vernietigen” Bij diverse misdrijven geldt in geval van een terroristisch oogmerk een hogere maximumstraf.
Definities van terrorisme volgens Nederlandse instanties en organisaties.
1. Nederlandse Overheid (Wetboek van Strafrecht, Artikel 83a)
In Nederland is terrorisme gedefinieerd in Artikel 83a van het Wetboek van Strafrecht:
"Met terroristisch oogmerk worden misdrijven gepleegd met het doel de bevolking ernstige vrees aan te jagen, de overheid of een internationale organisatie onrechtmatig te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden, of de fundamentele politieke, constitutionele, economische of sociale structuren van een land ernstig te ontwrichten of te destabiliseren."
Belangrijk: Nederland erkent dat terrorisme zowel door individuen als georganiseerde groepen kan worden gepleegd en dat het doel niet alleen politieke invloed kan zijn, maar ook maatschappelijke ontwrichting.
2. Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV)
De NCTV is verantwoordelijk voor het tegengaan van terrorisme in Nederland en gebruikt de volgende definitie:
"Het plegen of dreigen met ernstig geweld tegen personen, de samenleving of vitale infrastructuur, met als doel een politiek of ideologisch doel te bereiken, angst te zaaien of de samenleving te ontwrichten."
De NCTV richt zich specifiek op dreigingsanalyses en terrorismebestrijding. Ze hanteren een breed perspectief, inclusief jihadistisch terrorisme, extreemrechts en extreemlinks terrorisme.
3. Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD)
De AIVD, de Nederlandse geheime dienst, hanteert een operationele definitie van terrorisme:
"Terrorisme is het dreigen met, voorbereiden of plegen van ernstig geweld met een politiek, religieus of ideologisch doel, gericht op het destabiliseren van de samenleving of het beïnvloeden van politieke besluitvorming."
De AIVD onderzoekt zowel individuen als groeperingen die als terroristische dreiging worden gezien.
4. Openbaar Ministerie (OM)
Het Openbaar Ministerie gebruikt de wettelijke definitie uit Artikel 83a van het Wetboek van Strafrecht, maar voegt hieraan toe:
"Terrorisme is een vorm van criminaliteit waarbij geweld wordt gebruikt of gedreigd, met als doel maatschappelijke ontwrichting te veroorzaken of politieke invloed af te dwingen."
Het OM behandelt terroristische misdrijven met extra strenge straffen en bevoegdheden.
5. Politie Nederland
De Nationale Politie gebruikt een praktische definitie van terrorisme in hun opsporing en bestrijding:
"Het doelbewust plegen van geweld of dreiging met geweld om politieke, ideologische of religieuze doelen te bereiken, vaak gericht tegen burgers of kritieke infrastructuur."
De politie werkt samen met de NCTV en AIVD in de aanpak van terrorisme, zoals het opsporen van radicalisering en extremisme.
6. Nederlandse Rechtspraak (Hoge Raad & Rechtbanken)
De rechtspraak in Nederland hanteert de juridische definitie van terrorisme zoals vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht. In de praktijk wordt terrorisme vooral beoordeeld op basis van:
✅ Opzet en motief – Was het doel angst zaaien of politieke invloed uitoefenen?
✅ Doelwit – Werden burgers of overheidsinstanties aangevallen?
✅ Gevolgen – Heeft de daad geleid tot maatschappelijke onrust of destabilisatie?
Een bekend voorbeeld is de terrorismezaak van Gökmen T. (2019), waarbij de dader een aanslag pleegde in een tram in Utrecht en de rechter oordeelde dat zijn motief terroristisch van aard was.
7. Clingendael Instituut (Den Haag)
Het Clingendael Instituut, een gerenommeerd Nederlands instituut voor internationale betrekkingen, definieert terrorisme als:
"Het gebruik van geweld tegen burgers of staatsinstellingen, met als doel angst te verspreiden en politieke, ideologische of religieuze doelen te bereiken."
Ze benadrukken dat terrorisme vaak een strategie is die door verschillende groepen kan worden ingezet, inclusief staten die repressie of ‘staatsgeweld’ gebruiken.
8. Universiteit Leiden – Terrorisme en Contraterrorisme (COT)
De Universiteit Leiden doet veel onderzoek naar terrorisme en beschouwt het als:
"Een vorm van politiek geweld waarbij geweld of dreiging wordt gebruikt tegen burgers of overheidsinstanties, met als doel maatschappelijke verandering af te dwingen door middel van angst en intimidatie."
Volgens het Centrum voor Terrorisme en Contraterrorisme (COT) is terrorisme een flexibel concept, omdat wat door de ene staat als ‘terrorisme’ wordt gezien, door anderen als ‘vrijheidsstrijd’ kan worden beschouwd.
Vergelijking Nederlandse vs. Internationale Definities
Instantie Belangrijkste kenmerken VN Angst zaaien, politieke druk, internationaal recht ICC Terrorisme als oorlogsmisdaad of misdaad tegen de menselijkheid NAVO Politiek of religieus gemotiveerd geweld EU Schade aan overheid en samenleving VS (FBI & State Dept.) Geweld tegen burgers met politiek of ideologisch doel VK (Terrorism Act 2000) Intimidatie van overheid of bevolking Nederland (Wetboek van Strafrecht) Angst zaaien, destabilisatie, politieke dwang AIVD Dreiging, voorbereiding of plegen van geweld NCTV Terrorisme als een vorm van extremisme die samenleving ontwricht
Discussiepunten voor je tentoonstelling ("Vrijheidsstrijder of Terrorist?")
🔹 Wanneer wordt een gewapende strijd als terrorisme bestempeld en wanneer als legitiem verzet?
🔹 Kunnen staten zelf terrorisme plegen? (bv. bombardementen op burgers, politieke moorden)
🔹 Waarom erkent Nederland sommige groepen als terroristen en anderen niet?
🔹 Hoe heeft Nederland zelf te maken gehad met terrorisme? (bv. Hofstadgroep, aanslag in Utrecht 2019)
Definities van terrorisme van verschillende internationale en juridische organisaties,
1. Verenigde Naties (VN)
De VN heeft geen universeel geaccepteerde definitie van terrorisme, maar de VN-Veiligheidsraad gebruikt de volgende omschrijving:
"Handelingen die met opzet worden gepleegd om de bevolking angst aan te jagen of om een overheid of internationale organisatie tot een bepaalde actie of nalatigheid te dwingen. Deze daden zijn crimineel en kunnen gewapend geweld tegen burgers of niet-strijders omvatten."
Daarnaast erkent de VN dat sommige staten gewapend verzet tegen onderdrukkende regimes als legitiem kunnen beschouwen, terwijl anderen dit als terrorisme zien.
2. Internationaal Strafhof (ICC)
Het Internationaal Strafhof (ICC) heeft geen specifieke definitie van terrorisme in zijn statuut (Statuut van Rome, 1998), maar terrorisme kan vallen onder:
Misdrijven tegen de menselijkheid (Artikel 7), zoals moord, uitroeiing of vervolging van bevolkingsgroepen.
Oorlogsmisdaden (Artikel 8), zoals het opzettelijk aanvallen van burgers of niet-strijders.
Het ICC behandelt terrorisme vaak als een oorlogsmisdaad of misdaad tegen de menselijkheid, afhankelijk van de context.
3. Interpol (Internationale Politieorganisatie)
Interpol richt zich op de operationele bestrijding van terrorisme en definieert het als:
"Elke handeling die is bedoeld om angst te veroorzaken onder een bevolking of een overheid te dwingen een bepaalde actie te ondernemen, door middel van geweld, intimidatie of dwang."
Interpol werkt samen met landen om terroristen op te sporen via internationale arrestatiebevelen (Red Notices).
4. Raad van Europa
Volgens de Conventie ter voorkoming van terrorisme (2005) van de Raad van Europa:
"Elke opzettelijke daad die als doel heeft de bevolking ernstige angst aan te jagen, een overheid of internationale organisatie te dwingen tot een bepaalde handeling of de politieke en constitutionele structuren van een land te destabiliseren."
De Raad van Europa benadrukt ook het belang van mensenrechten bij terrorismebestrijding.
5. Organisatie van Afrikaanse Eenheid (OAE/AU)
De Afrikaanse Unie hanteert in het Algiers Verdrag (1999) een bredere definitie:
"Elke daad van geweld of dreiging van geweld, ongeacht het motief, die gericht is op het zaaien van terreur onder de bevolking, het destabiliseren van instellingen of het dwingen van een overheid tot bepaalde acties."
De AU erkent ook dat sommige gewapende verzetsgroepen beweren te strijden voor bevrijding, maar dat hun methoden terrorisme kunnen omvatten.
6. Organisatie van Islamitische Samenwerking (OIC)
De OIC, een samenwerkingsverband van islamitische landen, definieert terrorisme in haar Conventie tegen Terrorisme (1999) als:
"Elke daad van agressie of dreiging, ongeacht het motief, die gericht is op het schaden van burgers, openbare of particuliere eigendommen, of het destabiliseren van een land."
De OIC benadrukt dat gewapende strijd voor zelfbeschikking niet als terrorisme moet worden beschouwd, wat tot spanningen leidt met westerse definities.
7. Verenigde Staten (VS)
De VS hanteert meerdere definities:
FBI: "Het onwettig gebruik van geweld om politieke, sociale of religieuze doelen te bevorderen."
Ministerie van Defensie: "Het opzettelijk gebruik van geweld om angst te creëren en politieke of ideologische doelen te bereiken."
State Department: "Voorbedacht geweld gepleegd door niet-statelijke actoren tegen burgers om invloed uit te oefenen op een regering."
De VS maakt een onderscheid tussen binnenlands terrorisme (bv. aanslagen door extreemrechts of links) en internationaal terrorisme (bv. Al-Qaida).
8. Europese Unie (EU)
Volgens de EU-Richtlijn 2017/541 over terrorismebestrijding:
"Terroristische misdrijven zijn opzettelijke daden die ernstige schade kunnen toebrengen aan een land of internationale organisatie, met als doel de bevolking ernstig te intimideren, de politieke, constitutionele, economische of sociale structuren van een land ernstig te destabiliseren of een regering of internationale organisatie te dwingen tot een bepaalde actie."
De EU ziet terrorisme als een misdrijf, ongeacht het ideologische motief.
9. Verenigd Koninkrijk (VK)
Volgens de Terrorism Act 2000 is terrorisme:
"Het gebruik of dreiging van actie met als doel invloed uit te oefenen op de overheid of de bevolking te intimideren, om een politiek, religieus of ideologisch doel te bereiken."
De Britse wetgeving is breed en stelt ook dat economische sabotage en cyberaanvallen onder terrorisme kunnen vallen.
10. Humanitaire Organisaties (Rode Kruis & Amnesty International)
Internationaal Comité van het Rode Kruis (ICRC)
Het Rode Kruis erkent terrorisme als een concept, maar benadrukt dat:
"Het internationaal humanitair recht (IHR) onderscheid maakt tussen legitieme strijders en aanvallen op burgers. Willekeurige aanvallen op burgers zijn altijd verboden, ongeacht het motief."
Amnesty International
Amnesty International beschouwt terrorisme als:
"Elke aanval op burgers die bedoeld is om angst te verspreiden en politieke doelen te bereiken, ongeacht wie de dader is."
Amnesty benadrukt dat ook staten zich aan terrorisme schuldig kunnen maken (staatsterrorisme).
Conclusie: Wat is terrorisme?
Hoewel definities variëren, delen de meeste instituten de volgende kernpunten:
✅ Geweld of dreiging van geweld wordt gebruikt.
✅ Angst zaaien (terroriseren) is een doel.
✅ Politieke, religieuze of ideologische motieven spelen een rol.
✅ Doelwitten zijn vaak burgers, overheden of infrastructuur.
Discussiepunten voor je tentoonstelling ("Vrijheidsstrijder of Terrorist?")
🔹 Wanneer wordt gewapend verzet als terrorisme gezien?
🔹 Is terrorisme altijd per definitie iets dat door niet-statelijke actoren wordt gepleegd?
🔹 Kunnen staten zelf terrorisme plegen? (bv. bombardementen op burgers, politieke moorden)
🔹 Waarom erkennen sommige landen bepaalde groepen als terroristen en anderen niet?